Grenspaal terug op historische plek
HENGELO / DELDEN - Landweren en grenspalen vertellen een verhaal over begrenzen en bewaken. Om een inkijkje in de geschiedenis te geven, worden op bepaalde plekken in Twente grenspalen herplaatst. Zo ook de vroegere grens tussen Delden en Hengelo.
Tussen Hengelo en Delden, aan wat nu de Deldenerstraat heet, stond al in de 18e eeuw een grenspaal. Deze markeerde de grens tussen de marke Deldenerbroek en Deldener Es aan de ene kant en de marke Woolde aan de andere kant. Vanaf begin 19e eeuw markeerde dit punt de gemeentegrens tussen Ambt Delden en Hengelo en werd het een gemeentelijke grenspaal. In het proces-verbaal van 1820 waarin de gemeentegrenzen zijn vastgelegd, wordt de paal als volgt omschreven: "eenen grooten Bentheimer steenen paal" [.. ] "ten noorden [van] de weg van Hengelo naar Delden ten oosten [van] de herberg Karels-haven".
Heilig
Een foto uit 1971 toont de originele paal van Bentheimer zandsteen met daarop de inscriptie SD N18, wat staat voor ‘Schoutambt Delden’, steennummer 18. Deze nummering lees je terug in het proces-verbaal van 1820. De burgemeester markeerde in die tijd zelf de grens, samen met zijn landmeters, aan de hand van genummerde stenen en palen. In Oost-Twente werden hier vooral veldkeien voor gebruikt. Grenspalen van hout of zandsteen komen vooral in West-Twente voor. Grensstenen waren vroeger bijna heilig. Wie een steen verplaatste of stal kreeg een forse straf. De originele grenspaal tussen Hengelo en Delden is bij de aanleg van de N346 in 1971 zoekgeraakt. Om het verhaal van grenspalen - over begrenzen en bewaken - levend te houden, wordt een replica van de paal geplaatst. Initiatiefnemer hiervan is Gerhard Post, voorzitter van de Werkgroep Markegrenzen Hengelo.
Replica-paal op landweer
De replica van de grenspaal is op 8 september geplaatst aan de Umfassungsweg van Twickel, iets ten noorden van de oorspronkelijke plek in het wegdek van de N346, 200 meter ten oosten van hotel Carelshaven in Delden. De paal staat op de nog zichtbare oude ‘landweer’. Zo’n verdedigingswerk bestond uit een wal met stekelstruiken en daaromheen één of meer sloten. Hiermee hield men ongewenste types buiten de deur. Vaak had een landweer ook de functie van veekering om het scharrelende vee en varkens binnen de grenzen te houden. Dit laatste is wellicht de hoofdfunctie geweest van de landweer tussen Hengelo en Delden. Het herplaatsen komt tot stand door samenwerking tussen Landschap Overijssel, stichting Twickel en Werkgroep Markegrenzen Hengelo, met steun van de Provincie Overijssel.