Schone schijn
Stel je bent ambtenaar. Je mag het bestuur adviseren op een bepaald gebied, bijvoorbeeld verkeer en vervoer. En jij komt met een briljant plan voor de aanleg van een "silly walk" zebrapad. Dat is een zebrapad waar je tijdens het oversteken gekke dingen mag doen. Monty Python heeft het gedaan en de Beatles op de hoes van Abbey road. Tot je verbazing vindt jouw chef het een goed idee, de wethouder ook en wordt het zebrapad in de afdelingsplanning opgenomen en bij de behandeling in de raad van de nieuwe begroting, krijg je twee miljoen, verdeeld over vier jaar.
Maar je hebt meteen een probleem; het eerste jaar duurt nog maar zes maanden en je hebt nog een andere klus die je eerst wil afmaken. Kortom, het wordt november en jij hebt nog geen cent uitgegeven van je eerste half miljoen. Officieel verdwijnt dat per 1 januari in de grote pot. Maar er is meer; je krijgt ook ruzie met je leidinggevende en de wethouder, want je bent lui geweest; je hebt je geld niet opgemaakt en nu moet de wethouder in de raad uitleggen waarom het zebrapad vertraging heeft opgelopen, terwijl hij en de partij een goede stunt zo vlak voor de verkiezingen best hadden kunnen gebruiken.
Onze ambtenaar is niet dom en vraagt het hoofd financiën om advies en dat krijgt hij. Het hoofd stelt een stille reservering voor; een potje met het etiketje "Veiligheid" erop, waarin het geld elk jaar wordt gestort, waar alleen de ambtenaar, zijn chef, het hoofd financiën en de wethouder weet van hebben. Het zebrapad gaat niet door, de chef maakt promotie, de wethouder wordt ergens burgemeester en het hoofd financiën gaat met verlof en zie, de ambtenaar is de enige die weet dat er nog een stille reserve van enkele miljoenen in de begroting zit, vrij te besteden binnen Veiligheid en daar valt een hele hoop onder. De afdeling Verkeer en vervoer heeft altijd onvoldoende geld, maar als het erop aan komt kunnen ze zelf financieren, zonder tussenkomst van de raad. Een soort dubbele boekhouding.
Accountants- en adviesbureau Eshuis uit Enschede heeft een vergelijkend onderzoek gedaan bij 14 Twentse gemeenten naar hun armoede en/of rijkdom en komt tot dezelfde conclusie. Rijke gemeenten doen zich armer voor, anders worden ze misschien gekort. Arme gemeenten doen zich rijker voor, anders krijgen ze misschien geen leningen of moeten de gemeentelijke belastingen verplicht omhoog. U mag voor uw eigen gemeente uitzoeken in welke categorie ze past.
Eshuis heeft een mooi stukje werk geleverd om tot de conclusie te komen dat ambtenaren en bestuur alle belang hebben bij een schimmenspel op het gebied van geld. Soms sta ik verbaasd te kijken naar het weggeven van geld door de gemeente. Dan moet je wel heel veel reserves hebben. Op de vraag naar de grootte van de reserves wil Enschede geen antwoord geven. Zouden ze het echt niet weten? Een ambtenaar die niet weet hoeveel geld hij heeft, is als een boer die niet weet hoeveel land hij heeft; ze bestaan niet.